سوره تغابن، شصت و چهارمین سوره قرآن کریم، یکی از سوره‌های مدنی است که به موضوعات مهمی از جمله توحید و یکتا پرستی می‌پردازد. این سوره با نام “تغابن” به معنای “زیان و سود” به دلیل اشاره به روز قیامت در آیه نهم نامگذاری شده و در 18 آیه به بیان مفاهیم عمیق دینی و اخلاقی می‌پردازد. در ادامه به بررسی برخی از مفاهیم کلیدی این سوره در رابطه با توحید و یکتا پرستی می‌پردازیم.
عظمت خداوند و یکتایی او
سوره تغابن با تأکید بر عظمت و یکتایی خداوند آغاز می‌شود. در آیه 1 آمده است: “يُسَبِّحُ لِلَّهِ مَا فِي السَّمَاوَاتِ وَمَا فِي الْأَرْضِ لَهُ الْمُلْكُ وَلَهُ الْحَمْدُ وَهُوَ عَلَىٰ كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ” یعنی هر آنچه در آسمان‌ها و زمین است، خدا را تسبیح می‌گوید. فرمانروایی و ستایش مخصوص اوست و او بر هر چیزی تواناست. این آیه به وضوح بر یکتایی خداوند در خلق و تدبیر جهان تأکید دارد و نشان می‌دهد که همه موجودات به نوعی خداوند را ستایش می‌کنند.
بطلان شرک و عقاید مشرکان
یکی از موضوعات مهم در سوره تغابن، بطلان شرک و عقاید مشرکان است. در آیه 2 آمده است: “هُوَ الَّذِي خَلَقَكُمْ فَمِنْكُمْ كَافِرٌ وَمِنْكُمْ مُؤْمِنٌ وَاللَّهُ بِمَا تَعْمَلُونَ بَصِيرٌ” یعنی اوست که شما را آفرید، پس برخی از شما کافر و برخی مؤمن هستند و خداوند به آنچه انجام می‌دهید بیناست. این آیه نشان‌دهنده نادرستی عقاید مشرکان و تأکید بر یکتایی خداوند است که تنها او شایسته پرستش و اطاعت است.
هدایت الهی و نقش پیامبران
سوره تغابن به اهمیت هدایت الهی و نقش پیامبران در هدایت انسان‌ها اشاره دارد. در آیه 6 آمده است: “ذَٰلِكَ بِأَنَّهُ كَانَتْ تَأْتِيهِمْ رُسُلُهُمْ بِالْبَيِّنَاتِ فَقَالُوا أَبَشَرٌ يَهْدُونَنَا فَكَفَرُوا وَتَوَلَّوْا وَاسْتَغْنَى اللَّهُ وَاللَّهُ غَنِيٌّ حَمِيدٌ” یعنی این عذاب‌ها برای آن است که پیامبرانشان با دلیل‌های روشنی سراغشان آمدند؛ ولی آنان گفتند: “آیا انسان‌هایی مثل خودمان می‌خواهند ما را هدایت کنند؟” پس کفر ورزیدند و روی گرداندند و خداوند بی‌نیاز و ستوده است. این آیه نشان‌دهنده نقش پیامبران در هدایت مردم به سوی توحید و یکتا پرستی است.
عذاب دنیوی و اخروی
یکی از مفاهیم برجسته سوره تغابن، عذاب دنیوی و اخروی برای کافران و مشرکان است. در آیه 5 آمده است: “أَلَمْ يَأْتِكُمْ نَبَأُ الَّذِينَ كَفَرُوا مِنْ قَبْلُ فَذَاقُوا وَبَالَ أَمْرِهِمْ وَلَهُمْ عَذَابٌ أَلِيمٌ” یعنی آیا خبر کسانی که پیش از شما کفر ورزیدند به شما نرسیده است؟ آنان کیفر کارهایشان را چشیدند و برای آنان عذابی دردناک است. این آیه به عذاب دنیوی و اخروی اشاره دارد و تأکید می‌کند که کافران در نهایت به عذاب الهی گرفتار خواهند شد.
نشانه‌های الهی در طبیعت
سوره تغابن به نشانه‌های الهی در طبیعت نیز اشاره دارد. در آیه 3 آمده است: “خَلَقَ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضَ بِالْحَقِّ وَصَوَّرَكُمْ فَأَحْسَنَ صُوَرَكُمْ وَإِلَيْهِ الْمَصِيرُ” یعنی آسمان‌ها و زمین را به حق آفرید و شما را صورت‌بندی کرد و صورت‌های شما را نیکو ساخت و بازگشت به سوی اوست. این آیه نشان‌دهنده نشانه‌های الهی در طبیعت و تأکید بر یکتایی خداوند در خلق و تدبیر جهان است.
روز قیامت و تغابن
یکی از ویژگی‌های برجسته سوره تغابن، اشاره به روز قیامت و تغابن است. در آیه 9 آمده است: “يَوْمَ يَجْمَعُكُمْ لِيَوْمِ الْجَمْعِ ذَٰلِكَ يَوْمُ التَّغَابُنِ” یعنی روزی که شما را برای روز جمع گرد می‌آورد، آن روز، روز تغابن است. این آیه به روز قیامت اشاره دارد که در آن روز، کافران و مؤمنان از یکدیگر جدا می‌شوند و هر کس به پاداش یا عذاب اعمال خود می‌رسد.
نتیجه‌گیری
سوره تغابن با تأکید بر مفاهیم توحید، یکتایی خداوند، بطلان شرک و عقاید مشرکان، هدایت الهی و نقش پیامبران، عذاب دنیوی و اخروی، نشانه‌های الهی در طبیعت، و اشاره به روز قیامت و تغابن، به تبیین اصول اساسی دین اسلام می‌پردازد. این سوره با بیان این مفاهیم، انسان‌ها را به سوی یکتا پرستی و پیروی از دستورات الهی دعوت می‌کند و اهمیت هدایت الهی را نیز یادآور می‌شود.